Các biểu hiện viêm phổi ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cha mẹ cần biết

Viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu gây suy hô hấp, thậm chí tử vong ở trẻ sơ sinh, trẻ dưới 5 tuổi. Phần lớn các trường hợp gặp phải biến chứng nặng do không được điều trị kịp thời, triệt để. Vì vậy, nắm được các thông tin liên quan, đặc biệt là dấu hiệu viêm phổi ở trẻ sơ sinh sẽ giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe bé yêu.

Tổng quan về bệnh viêm phổi hiện nay

Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có đến 120 triệu ca viêm phổi được xác định trên toàn cầu. Trong số đó có đến 1,3 triệu ca tử vong và chủ yếu xảy ra ở nhóm bệnh nhân thuộc lứa tuổi từ sơ sinh đến dưới 5 tuổi. 

Tại các nước đang phát triển, điều kiện khám chữa bệnh không được đảm bảo, trẻ em dưới 2 tuổi là nhóm đối tượng phải chịu nhiều mối đe dọa sức khỏe từ bệnh viêm phổi nhất. Khoảng 80% ca tử vong thứ phát được xác định có bệnh lý nền là viêm phổi. 

Ngay cả các quốc gia phát triển, vẫn có đến 2,5 triệu trường hợp trẻ em bị viêm phổi mỗi năm. Tuy rằng điều kiện y tế có thể đảm bảo tiên lượng bệnh khả quan hơn nhưng hầu hết các bệnh nhi đều phải nhập viện điều trị và theo dõi trong thời gian dài. Thường thì các trường hợp đã được trị khỏi triệt để vẫn bị ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và tệ hơn là nguy cơ tái viêm phổi về sau khá cao.

Thế giới hiện đã có vắc-xin phòng chống viêm phổi nhưng chúng ta khó mà phủ nhận nguy cơ mắc căn bệnh này ở độ tuổi sơ sinh. Cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh ở trẻ là cha mẹ cần lưu ý theo dõi sát sức khỏe của con. Ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường thì cần đưa con đến các cơ sở y tế để thăm khám kịp thời.

Dấu hiệu cảnh báo nguy cơ viêm phổi ở trẻ em

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ bị viêm phổi cao hơn người lớn vì phổi và phế quản của các bé vẫn chưa hoàn thiện, hệ miễn dịch yếu. Tùy vào các nguyên nhân gây bệnh cũng như thể trạng, cơ địa của mỗi bé mà các triệu chứng khởi phát có thể khác nhau. 

Các bậc phụ huynh có thể căn cứ vào một trong ba yếu tố như thở dốc (hô hấp khó khăn), sốt cao và ho để xác định khả năng bị viêm phổi ở trẻ. Ngoài ba triệu chứng trên, mỗi giai đoạn phát triển của con sẽ có các triệu chứng đặc thù nếu mắc bệnh. Dưới đây là các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ trẻ đang bị viêm phổi:

Biểu hiện viêm phổi ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi

Trẻ sơ sinh mà đặc biệt là các bé dưới 1 tháng tuổi thường hiếm khi có dấu hiệu khởi phát là ho khan, ho có đờm như ở người lớn. Các bé lúc này vẫn còn tương đối yếu ớt và cơ thể chưa thể hiện các dấu hiệu đặc thù trong giai đoạn đầu của bệnh lý. Vì lý do này mà các dấu hiệu Vinapharma – Group liệt kê dưới đây có thể là biểu hiện cảnh báo trẻ đang gặp bệnh lý hô hấp nói chung chứ chưa kết luận được chính xác là viêm phổi. Để chẩn đoán, bé cần được bác sĩ chuyên khoa thăm khám trực tiếp.

• Tại nhà, cha mẹ nên lưu ý ngay từ thời điểm thấy con khó chịu trong lúc bú sữa hoặc thường xuyên bỏ bú bất thường, khi bú bị hụt hơi,… Đây là thời điểm con phản hồi tình trạng sức khỏe của bản thân rõ ràng nhất. Nếu bú khỏe cho thấy con đang dễ chịu, thoải mái, tuy nhiên nếu trong quá trình bú trẻ thường xuyên khó chịu thì có thể con đang gặp vấn đề nào đó về sức khỏe.

• Ngoài các dấu hiệu liên quan đến quá trình bú sữa, trẻ cũng có thể có các biểu hiện khác như thở nhanh bất thường hoặc lúc thở bị hụt hơi. Đây chính là cách cơ thể bé đang báo hiệu các nguy cơ liên quan đến bệnh đường hô hấp. 
• Phụ huynh cũng cần chú ý nếu phát hiện trong lúc con chơi hoặc ngủ phát ra tiếng thở khò khè hoặc như tiếng rên nhẹ. Các âm thanh bất thường khi thở của con nên được báo với bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt.

Biểu hiện viêm phổi ở trẻ trên 6 tháng tuổi

Từ thời điểm các bé vượt qua ngưỡng 6 tháng tuổi thì ho chính là dấu hiệu cơ bản nhất thể hiện tình trạng không khỏe của đường hô hấp và đặc biệt là phổi. Trẻ có thể không phát ra tiếng rên rỉ như trong giai đoạn sơ sinh nhưng các con sẽ ít hoạt bát và vui vẻ đi trông thấy. Các bé có xu hướng ăn ít hoặc bỏ bữa, ngủ không ngon giấc hoặc thậm chí là quấy khóc hơn bình thường.

Phụ huynh có thể lưu ý kiểm tra xem con có các biểu hiện cụ thể như dưới đây hay không:

• Con có dấu hiệu bị ngạt mũi hoặc trong mũi có dịch nhầy đặc, màu vàng quánh hoặc xanh.
• Dù con không vận động mạnh cũng có biểu hiện thở nặng nhọc, thở dốc.
• Các con có xu hướng sốt cao, đặc biệt là buổi tối và đêm vì cơ thể đang phản kháng lại với các vi khuẩn xâm nhập vào phổi.

Biểu hiện viêm phổi ở trẻ từ 2 tuổi trở lên

Giai đoạn các bé được 2 tuổi trở lên thì đa số nhận thức của các con đã ở mức cao. Bé hoàn toàn có thể báo với phụ huynh sự khó chịu của mình và thông qua đó cha mẹ có thể theo dõi sát hơn tình trạng sức khỏe của con. Thường thì cha mẹ có thể căn cứ vào hai biểu hiện tương đối rõ ràng là sốt và ho. Sốt có thể là sốt cao không lùi hoặc sốt âm ỉ. Ho cũng có các trường hợp ho khan, ho có đờm, ho dai dẳng nhiều ngày không dứt,…

Các dấu hiệu khác có thể kể đến như:

• Thường xuyên thở dốc, thở như người hụt hơi. Với các bé mắc chứng viêm phổi ở giai đoạn sau thì có thể hoạt động thở còn làm các cơ liên sườn bị rút vào theo nhịp thở, việc thở ngày càng khó khăn,…
• Ngạt mũi kéo dài.
• Một số bé có thể cảm thấy tức ngực, khó chịu.
• Hoạt động thở của con có thể đi kèm theo các âm thanh khò khè nhẹ.
• Hầu hết các con sẽ bị nôn ngay sau khi vừa ho dữ dội hoặc ho một tràng dài.
• Các con cũng không thích các hoạt động thế chất, hoạt động ngoài trời và có xu hướng ít hoạt bát hơn.
• Các triệu chứng như đau tai, tiêu chảy hoặc đau họng cũng có thể xuất hiện nhưng thường không phổ biến.

Cha mẹ nên phản ứng thế nào nếu phát hiện con có các dấu hiệu cảnh báo bị viêm phổi?

Ngay khi cha mẹ phát hiện thấy một số biểu hiện bất thường liên quan đến sức khỏe của bé thì nên nhanh chóng liên hệ với bác sĩ chuyên khoa hoặc cơ sở y tế gần nhất. Phụ huynh không nên đợi đến khi biểu hiện bệnh trở nên rõ ràng mới đưa con đi thăm khám vì việc này có thể vô tình tác động khiến sức khỏe của con bị kém đi. 

Ngoài ra, trong thời gian theo dõi sức khỏe tại nhà hoặc đợi để được khám bệnh, cha mẹ có thể áp dụng một số biện pháp sau đây:

• Đảm bảo con được dung nạp đủ nước, không để con bị mất nước, háo nước do sốt cao.
• Khuyến khích con khạc đờm để tránh phát sinh các bệnh lý phụ như viêm họng, các vấn đề đường ruột khác. Nếu con còn quá nhỏ thì cha mẹ nên sử dụng nước muối sinh lý để làm sạch sâu đường mũi giúp con, vỗ nhẹ lưng khi con xuất hiện các cơn ho dày đặc.
• Các túi chườm ấm có thể giúp con cảm thấy dễ chịu hơn nếu bị tức ngực, khó ngủ.

Nhìn chung, viêm phổi là một bệnh lý khá phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Các bậc phụ huynh chỉ cần lưu ý theo dõi sức khỏe của bé tại nhà để phát hiện kịp thời các dấu hiệu cảnh báo bệnh và có hướng xử lý kịp thời. Lưu ý rằng triệu chứng khởi phát bệnh của mỗi bé có thể khác nhau nên cha mẹ có thể tham khảo trực tiếp ý kiến từ bác sĩ để nhận được các hướng dẫn y khoa chuẩn xác nhất.